شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل متحد United Nations Economic and Social Council معروف به اکوسوک (ECOSOC) یکی از پنج رکن اصلی سازمان ملل متحد است که فصل دهم منشور به آن اختصاص دارد. این شورا مسئولیت توجه و رسیدگی به امور اجتماعی، اقتصادی و امور مربوط به ۱۴ آژانس تخصصی سازمان ملل را به عهده دارد. اولین جلسه اکوسوک در ۲۳ ژانویه ۱۹۴۶ برگزار شد. از آن پس شورا هر سال تعدادی جلسهٔ سازمانی جهت برنامه‌ریزی و تهیهٔ دستور کار و یک نشست محتوایی یک ماهه در ماه ژوئیه جهت بررسی مسائل، در دستور کار خود قرار داده‌است. هم‌چنین شورا از سال ۱۹۹۸ در ماه آوریل نشستی با حضور وزرای اقتصادی کشورهای عضو بانک جهانی و صندوق بین المللی پول برگزار می‌نماید. تعداد اعضای شورا هم اکنون ۵۴ عضو است که از بین ۵ منطقهٔ جغرافیایی سازمان ملل برای یک دوره سه ساله توسط مجمع عمومی انتخاب می‌شوند.

 

جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر وضعیت ناظر را در این شورا دارد. شورای اجتماعی و اقتصادی به عنوان مرکزی برای گفتگو در باره مسائل اقتصادی و اجتماعی بین‌المللی و فرموله کردن سیاست‌های پیشنهادی به اعضا و مجموعه سازمان ملل متحد عمل می‌کند.

 

وظایف اصلی این شورا شامل توسعه سطح استاداردهای زندگی، اشتغال برای همه، پیشرفت اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی؛ ارائه راه‌حل‌ها برای مسائل اقتصاد بین‌الملل و مشکلات بهداشتی و اجتماعی؛ سهولت‌بخشی به همکاری‌های فرهنگی و آموزشی؛ و پیشرفت در احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی می باشد.

 

شورا دارای ۵۴ عضو می‌باشد که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای دوره سه ساله انتخاب می شوند. هم‌چنین اکوسوک یکی از ارکانی است که زیر نظر مجمع عمومی فعالیت می‌کند. تعداد اعضای شورا در ابتدا ۱۸ کشور بود که به علت افزایش اعضای سازمان ملل، منشور با دو تغییر این تعداد را افزایش داد. با اولین تغییر تعداد اعضای شورای اقتصادی و اجتماعی به ۲۷ دولت در ۱۹۶۵ و با دومین تغییر در ۱۹۷۴ این تعداد به ۵۴ دولت رسید. کرسی‌های شورا بر اساس مناطق جغرافیایی تقسیم شده که ۱۴ کرسی به کشورهای آفریقایی،۱۱ کرسی به کشورهای آسیایی،۶ کرسی به کشورهای اروپای شرقی، ۱۰ کرسی به کشورهای آمریکای لاتین و دریای کارائیب و ۱۳ کرسی به کشورهای اروپای غربیو سایر مناطق اختصاص دارد.

 

این شورا طی دوره‌های سه ساله کار می‌کند. دولت‌های عضو می توانند مجدداً و بلافاصله برای دورهٔ بعد هم انتخاب شوند. هر سال ‎ ۱/۳ اعضای این شورا تغییر می‌کند. سایر دولت‌های غیر عضو می‌توانند در بحث‌ها، بدون داشتن حق رأی شرکت کنند. دولت‌های غیر عضو سازمان ملل، جنبشهای ملی آزادیبخش و نمایندگان مؤسسات تخصصی می‌توانند به عنوان ناظر در اجلاس شورای اقتصادی و اجتماعی شرکت کنند.

 

شورای اقتصادی اجتماعی دارای صلاحیت و وظایف بسیار گسترده‌ای است. اگرچه این نهاد یکی از ارکان اصلی سازمان ملل است ولی تحت‌نظر مجمع عمومی فعالیت می‌کند و گزارش فعالیت‌های خود را به مجمع می‌دهد، تصمیمات مجمع عمومی را اجرا می‌نماید و به نوعی بازوی عملیاتی و اجرایی مجمع عمومی به حساب می‌آید. فعالیت‌های اصلی این شورا عبارتند از:

 

1- ایجاد هماهنگی میان ارکان مختلف سیستم ملل متحد؛

2- نهاد مسئول انجام فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل؛

3- انجام مطالعات و گزارش‌هایی دربارهٔ مسائل بین‌المللی مربوط به امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی و سایر امور مربوطه؛

4- ارائه توصیه‌هایی برای پیش‌برد حقوق بشر و آزادیهای عمومی برای همه؛

5- تدارک و سازمان دادن کنفرانس‌های مهم بین‌المللی در خصوص مسائل اقتصادی و اجتماعی؛

6- هماهنگ سازی فعالیت‌های موسسات تخصصی سازمان ملل متحد؛

7- نظارت بر ارکان فرعی که توسط خود شورا یا سایر ارکان ایجاد شده‌است (این نظارت به این نحو است که این ارکان گزارش خود را به شورا می‌دهند و شورا این گزارش‌ها را در گزارشی که به مجمع عمومی می‌دهد لحاظ می‌کند.