مارک ماسکومسئول ارتباط یونیسف در زامبیا
روز اول دسامبر، روزی که در دنیا به عنوان روز جهانی ایدز شناخته میشود، حدود هزار نفر از جوانان ساکن کیتو، یک شهر معدنی در استان کوپربلت، در طرح ابتکاری Zambia U-report شرکت کردند که طرح سرویس پیام کوتاه دوستانه و رایگان برای جوانان است و امکان ارتباط بلادرنگ و دو طرفه آنها با مشاوران دوره دیده در مورد اچ آی وی از طریق پیام کوتاه را فراهم می کند.
موضوع اصلی مراسم روز جهانی ایدز امسال این بود: «به صفر رساندن: من یک جوان هستم، تحولی بر پا می کنم برای داشتن زامبیای بدون اچ آی وی.» این طرح نقطه عطفی در مسیر رسیدن به پیشگیری از اچ آی وی، مراقبت و حمایت از افراد نوجوان و جوان جامعه این کشور ایجاد کرد.
اسقف جاشوا باندا، رئیس شورای ملی ایدز (NAC)، گفت: «این طرح با بکارگیری قدرت تکنولوژی نوین، رسیدن به نسل بدون اچ آی وی در زامبیا را سرعت خواهد بخشید.»
یک چهارم جمعیت زامبیا (4 میلیون نفر) در رده سنی 15 تا 24 سال هستند و هم اکنون در هر ساعت 3 نفر از این جمعیت جوان به اچ آی وی مبتلا می شوند که دوتای آنها از دختران هستند. طی 10 سال گذشته، علیرغم اجرای گسترده برنامه ملی آموزش اچ آی وی در مدارس و در سطح عموم، اکنون کمتر از 40 درصد جمعیت جوان زامبیا دارای اطلاعات جامع از اچ آی وی هستند و در آن زنان درصد پایین تری دارند. به استثنای تست اچ آی وی در میان دختران و به تأخیر انداختن اولین ارتباط جنسی، شرایط مشابهی در بکارگیری سایر راههای پیشگیری از اچ آی وی (کاندوم، ختنه کردن مردان) وجود دارد. وقتی جوانان اطلاعات اندکی درباره روشهای حفاظت از خود دارند و برای دسترسی و به کارگیری روشهای پیشگیری حمایت نمی شوند خطر ابتلا به اچ آی وی در میان آنها افزایش می باید.
شواهد به دست آمده نشان می دهد که به کارگیری پتانسیل پایگاه سرویس پیام کوتاه، دانسته های جوانان درباره اچ آی وی و بیماریهای آمیزشی را افزایش و رفتارهای جنسی پرخطر را در بین آنان کاهش می دهد. با این وجود، انطباق این شیوه با مقیاس گسترده برنامه ملی پیشگیری از اچ آی وی در شرایط حاضر، هنوز دارای محدودیت است.
دکتر ایورلومون جی اوها، نماینده یونیسف، در آغاز این طرح گفت: این طرح تضمین می کند تمام جوانانی که از تلفن موبایل استفاده می کنند می توانند درباره پیشگیری از اچ آی وی درخواست اطلاعات کنند و بلادرنگ و با حفظ حریم شخصیشان، پاسخ دریافت نمایند.
این پروژه 150هزار نفر از جوانان در استانهای لوزاکا و کوپربلت را در سال 2013 هدف قرار داده است و امیدوار است که در سال 2014 آن را به سایر استانها گسترش دهد. این دو استان دارای بالاترین میزان جمعیت جوان 15 تا 24 سال (476000 نفر در لوزاکا و 447000 در کوپربلت)، با شیوع 18 درصدی اچ آی وی در جمعیت سنی 15 تا 49 سال دارا هستند.
Zambia U-report دو مقیاس برنامهای در نظر دارد:
1- بانک اطلاعات، یک مخزن دینامیک از اطلاعات به روز درباره اچ آی وی و بیماریهای آمیزشی است. این مخزن، از طریق مشاوران پیامکی به عنوان مرجعی دارای اطلاعات درست برای جوانانی که با آنها از طریق SMS در ارتباطند قابل دسترسی می باشد.
2- مقیاس رای گیری/ کمپین، دو هدف را پیگیری می کند: اول نظرسنجی از جوانان درباره موضوعات اچ آی وی و بیماریهای آمیزشی برای سیاست گفتگو و تصمیمات برنامهای و دوم تعیین کردن یک خط مبنا در اطلاعات، دسترسی و به کارگیری خدمات ضربتی پیشگیری از اچ آی وی در بین جوانان.
اطلاعات به دست آمده از این خط مبنا در طراحی پیامهای ارتباطی تغییر رفتارهای عادت شده استفاده میشود که از طریق SMS برای جوانان ارسال خواهند گردید. البته از سایر رسانه ها (رادیو یا برنامههای تلویزیون) به عنوان ابزارمتمم خبررسانی در طرح SMSاستفاده خواهد شد. پیوند با رسانه بسیار مهم است تا اطمینان حاصل گردد که دسترسی به اطلاعات برای جوانانی که موبایل ندارند یا دارای ناتوانی هستند به طور یکسان فراهم می شود.
یک مرد جوان اهل کیتو به نام جک کاف وانکا گفت: خوشحالم که این برنامه محرمانه است . مشاوری که به پرسشهای من پاسخ می دهد نام و شماره تلفن مرا نمی داند. پس من می توانم آزادانه تمام سئوالاتم را بپرسم، ذهنم را پاک و خودم را توانمند کنم.
این پروژه طی یک دوره مشارکتی با برگزاری یک کارگاه دو روزه با حضور جوانان، کارشناسان برنامه از شورای ملی ایدز (NAC)، وزارتخانه های سلامت، آموزش، جوانان و ورزش، انجمنهای محلی، نمایندگان شرکتهای موبایل، فناوری اطلاعات و توسعه دهندگان نرم افزار گسترش یافت. این کارگاه توسط مسئول برنامه یونیسف اوگاندا، کشوری که اولین بار این طرح در آن اجرا شد، مورد کمک قرار گرفت.
سرویس پیام کوتاه برای جوانان رایگان است. علاوه برآن، برای فراهم آوردن امکان دسترسی یکسان برای همه جوانان، یونیسف مذاکراتی درباره کاهش هزینه پیامهای انبوه با سه مرکز ارائه دهنده خدمات تلفن همراه زامبیا به نامهای زامتل، MTN و ایرتل انجام داد. برای اجرا کردن این برنامه، یونیسف وارد همکاری استراتژیک با یک انجمن محلی به نام CHAMP شد. این انجمن میزبان هاب(hub) مشاوران پیامکی است و مقیاس بانک اطلاعات را در این طرح مدیریت می کند. در مواردی که لازم باشد، ارتباط پیام کوتاه دوطرفه بین فرد جوان و مشاوران می تواند با یک مکالمه صوتی روی خط تلفن رایگان که تحت مدیریت CHAMP است، کامل شود.
در ابتدای پروژه، موسوندا چویولو، نماینده جوان زن، اعلام کرد جوانان برای طرح Zambia U-report کافیست واژه Join را به شماره 878 بفرستند و از مزایای آن بهره شوند. او گفت: «دوستان جوان، این برنامه برای ماست .بیایید به آن بپیوندیم و آزادانه تمام سئوالهایی را که داریم بپرسیم. دانستن، قدرت است. اگر ما بدانیم که چه کنیم، می توانیم تصمیمهای درست بگیریم تا از خودمان، ملت و آینده محافظت کنیم.»
در طی سه هفته از آغاز اجرای این طرح 714 جوان، با مشخصات سن، جنس و محل سکونت در این برنامه نام نویسی کردند که 47 درصد آن زنان و 75 درصد آن ساکنان حوزه کیتو بودند. در مجموع یک هزار پیامک بین مشاوران و جوانان، مرتبط با موضوع اچ آی وی، ایدز و بیماریهای مقاربتی رد و بدل شد. حدود 50 درصد ثبت نام کنندگان دست کم یک سئوال پرسیدند. خط اتصال شبکه ای مشاوره پیامکی این امکان را فراهم می کند که مکالمه توسط یک مشاور ارشد که در موارد چالش زا مورد مشورت قرار می گیرد، کنترل کیفیت شود.
اولین نظر سنجی که توسط رئیس جلسه شورای ملی ایدز (NAC) در روز جهانی ایدز مطرح شد این بود: هر روز 3 فرد جوان به اچ آی وی مبتلا می شوند، چه باید کرد تا ابتلا به اچ آی وی در زامبیا به صفر برسد؟ این پرسش برای 351 نفر از جوانان در سومین روز آغاز اجرای طرح فرستاده شد . نتایج حاصل از اولین نظرسنجی در روزنامه های محلی و وب سایتهای Zambia U-report و NAC منتشر خواهد شد.
تعداد افرادی که در دنیا به تلفن موبایل دسترسی دارند روبه افزایش است و زامبیا سهم نسبتاً خوبی از آن دارد. براساس اعلام آژانس تکنولوژی ارتباط زامبیا (ZICTA)، تعداد مشترکین تلفن همراه از 400 هزار در سال 2004 به بیش از 8 میلیون در سال 2012 افزایش یافته است. از هر سه نفر جوان زامبیایی یک نفر دارای حداقل یک اشتراک تلفن موبایل است. این آثار نشانگر فرصتی است برای نجات زندگی جوانان به کمک سرویس پیام کوتاه. ارزیابی Zambia U-report برای سال 2014 برنامه ریزی شده است و تمرکز آن بر اثر بخشی، درجه بندی و کاهش هزینه خواهد بود.
ترجمه: ندا عرب